Uzun süredir yazmayı planladığım ama hakkındaki yapılan çalışmaların tamamlanmasını beklediğim çok önemli bir konu var. O da leaky gut yani geçirgen veya sızdıran bağırsak sendromu!

Bu konuyla son zamanlarda çok sık soru gelmesi ve leaky gut ile ilgili asılsız iddiaların daha fazla konuşulduğunu görmemle beraber artık yazıyı hazırlamam gerektiğini düşünüyorum.

Bu yazıda birçok hastalığa zemin hazırlayan leaky gut nedir? sorusunu cevaplayacak ve leaky gut yani geçirgen bağırsak sendromunun belirti ve nedenlerine değinecek ve tedavi protokollerinden bahsedeceğim.

Hazırsanız başlıyoruz!

Yazı İçeriği

Leaky gut nedir?

Sindirim sisteminizin en önemli parçası bağırsaklarınızdır. Çünkü bağırsaklar besinlerin parçalanmaya devam ettiği ve neredeyse tamamının emildiği noktadır.

Bağırsaklarınızdaki emilim işlemi ise oldukça basit bir şekilde ilerler. Bağırsak hücreleriniz bitişik bir şekilde filtre gibi dizilmiştir. Bu dizilim sırasında bağırsak hücreleriniz sıkı bağlantılar (medikal ismi ile tight junction) ile birbirine kenetlenmiş şekilde durmaktadır.

Bu sıkı dizilim bağırsaklarınızdan kanınıza sadece sindirilmiş besinlerin, sıvıların, vitamin ve mineral gibi küçük, zararsız maddelerin geçişine izin verir.

İşte leaky gut sendromu bağırsak duvarınızın geçirgenliği ile ilgili bir durum. Eğer bağırsaklarınızdaki hücreler arası sıkı bağlantı bozulursa kanınıza zararlı organizmalar, toksinler gibi istenmeyen maddeler geçebilir.

İstenmeyen bu zararlı bileşenler ise bedeninizde birçok farklı noktada birçok farklı probleme neden olur. Yazının ilerleyen kısımlarında geçirgenlik artışının oluşturduğu zararlardan ayrıca bahsedeceğim.

Bağırsak geçirgenliği neden artar?

Leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromuna sebep olan şey bağırsak hücrelerindeki sıkı bağlantıların bozulması.

Peki bu bağlantı neden bozuluyor?

Bununla ilgili çok farklı teoriler var ama mekanizmamız açık. İnflamasyon!

İnflamasyon, bedeninizdeki savunma sisteminin bir cevabıdır. Eğer savunma sisteminiz bir noktada zararlı bir hücre, toksin veya organizma fark ederse, o bölgeye defans hücrelerini gönderir. Bu hücreler zararlı bileşenleri etkisiz hale getirmek için onlara saldırır.

Bağırsak duvarında da aynı şey geçerli.

Eğer bağırsaklarınıza sürekli olarak alerjen (lektin ve gluten) gibi maddeler temas eder, sürekli olarak inflamasyon oluşturan stres gibi faktörler ortaya çıkar veya bağırsaklarınızaki faydalı bakterilerin düzeni değişirse hücreleriniz baskı altında kalmaya başlar.

Bu baskı hücrelerin yapısında bozulma, işlevinde azalmaya neden olur. Uzun vadede bahsettiğim problemler, bağırsak duvarınızda geçirgenliğin artışına neden olur.

Bağırsak hücreleriniz arasındaki sıkı bağlantıların devamını zonulin denen bir protein sağlar (1). Zonulin proteinin azalması veya aşırı artması bağırsaklarınızdaki bağlantıları gevşetir ve geçirgenliği arttırır.

Leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromu belirtileri

Öncelikle belirtilerden başlamak istiyorum. Çünkü yazıya kendinizi tarttıktan sonra başlamanız, ilerlememizi ciddi şekilde kolaylaştıracak.

Leaky gut sendromunun belirtileri şöyle sıralanabilir.

1. Besin alerjileri: Artık besin alerjilerine daha sık rastlıyoruz. Bu alerjinin önemli bir kısmı ise toplumda artık daha sık görülen leaky gut sendromuna bağlı.

Alerji gelişimi ise şöyle işliyor. Bağırsaklarınızdaki geçiş bozulduğunda, bedeninize alerjiye sebep olabilecek birçok farklı besin ve toksin giriyor. Bu durum basit bir alerjiden çok daha öteye gidiyor. Çünkü direkt olarak bedeninize geçen ve sürekli uyarı oluşturan alerjenler hiç geçmeyen reaksiyonlar oluştururlar (2).

2. Otoimmün hastalıklar: Otoimmün hastalıklar kısaca bedeninizin savunma sistemi elemanlarının kendi hücrelerinize saldırması anlamına geliyor. Sık görülen otoimmün hastalıklardan tip-1 diyabet, hasimato tiroiditi olarak sıralanabilir.

Leaky gut sendromunda ise kana geçen gluten ve toksinlerin, daha önce bahsettiğim zonulin proteininin düzeyini arttırdığını biliyoruz. Artan zonulin düzeyinin ise bedendeki savunma hücrelerinin kendi hücrelerinizi tanımayı zorlaştırdığını söylemem gerekiyor.

Hatta yapılan araştırmalar tip-1 diyabet hastalarında zonulin düzeyinin ortalama %42 daha fazla olduğunu gösteriyor (3).

Yani zonulin eşittir otoimmün hastalıklar!

3. Deri hastalıkları: Bedeninizdeki birçok hastalık cildinizdeki değişiklikler ile belirti gösterir. Özellikle sindirim sistemindeki birçok sorunun direkt olarak birçok dermatolojik durum ile bağlantılı olduğunu biliyoruz.

Eğer psoriasis (Sedef hastalığı), sivilce, ekzama gibi problemler yaşıyorsanız ciddi medikal tedavilerden önce bağırsak geçirgenliğini değerlendirmelisiniz.

4. Nörolojik hastalıklar: Beyin ve bağırsak sağlığınız direkt olarak bağlantılıdır. Çünkü besinlerin emilimi, birçok farklı hormonun düzeyi, bağırsak ve beyin sağlığını ortak olarak ilgilendirir (4).

Bu sebeple sık görülen nörolojik hastalıkların birçoğu (özellikle otizm ve hiperaktivite bozukluğu) direkt olarak leaky gut sendromuyla ilişkili olabilir.

Ne yazık ki belirtiler bununla kalmıyor. Ayrıca leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromunun diğer belirtileri,

olarak sıralanabilir.

Gördüğünüz gibi geçirgen bağırsak sendromunun belirtileri bazen başlı başına hastalıklar olarak ortaya çıkabiliyor ve çoğu zaman bu hastalıkların tedaviye dirençli olduğunu görüyorum.

Sebep çok basit, çünkü gerçek neden ortadan kaldırılmıyor!

Dolayısıyla geçirgen bağırsak sendromundan şüphelenmek için yukarıda saydığım hastalık veya belirtilere sahip olmanız yeterli.

Leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromu nedenleri

Leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromunun ne denli kötü bir durum olduğuna artık hemfikiriz. Ama hala size nedenlerden bahsetmedim.

Aslında önemli olan nokta da bu! Çünkü nedenleri bilmeniz, durumu önlemeniz demek.

Leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromunun nedenleri,

  • Aşırı şeker tüketimi leaky gut sendromuna neden olabilir. Çünkü şeker (özellikle de fruktoz) bağırsaklarınızdaki ortamı bozar ve geçirgenliği arttırır (5).
  • Vitamin eksikliği bağırsak duvarındaki hücrelerin doğru şekilde çalışmasını engeller. Özellikle Vitamin D, A, B12 ve çinko eksikliği bağırsak geçirgenliğini arttırır.
  • İnflamasyon bağırsak hücrelerinize zarar verir. Çünkü sürekli yaşanan inflamasyon sonucu bağırsak hücreleriniz savunma sisteminin saldırısına maruz kalır. Özellikle lektin ve gluten (yazının ilerleyen kısımlarında ayrıntılı değineceğim) ciddi şekilde inflamasyon yaparak bağırsak geçirgenliğini arttırır (6).
  • Bağırsak florasının zarar görmesi, kendi bağırsak hücrelerinizin savunmasız kalmasına neden olur. Çünkü bağırsaklarınızdaki faydalı bakteriler ilk savunma hattını oluşturur.
  • Stres daha önce bahsettiğim ve leaky gut sendromuna neden olan zonulin proteininin artmasına neden olur. Dolayısıyla uzun süre yaşanan stres bağırsak geçirgenliğini arttırır (7).

olarak sıralanabilir. Ayrıca, sürekli kullanılan ağrı kesiciler (özellikle NSAİİ grubu) ve aşırı alkol tüketimi geçirgen bağırsak sendromuna sebep olabilir.

Leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromu testi

Leaky gut belirtilerini ve nedenlerini açıkladım. Eğer belirtilerden birkaçı sizde bulunuyorsa veya leaky gut sendromuna neden olacak şekilde yaşıyorsanız test yaptırmak isteyebilirsiniz.

Ama nasıl?

Öncelikle devlet hastanelerinde bu testler uygulanmıyor. Çünkü nedense gerçek nedeni değil, sadece şikayetleri tedavi etmeye çalışıyoruz. Dolayısıyla ilaç firmaları kar ediyor, devlet ise bu işten kolayca sıyrılıyor.

Yani leaky gut sendromundan şüpheleniyorsanız bahsettiğim testleri yaptıracak bir yer bulmanız gerekiyor. Tavsiye ettiğim iki test var.

1. Laktuloz ve mannitol testi: Bu test daha az tercih ettiğim ve eski moda. Çünkü testler bazen “net” bir sonuç vermiyor.

Mekanizma şu, laktuloz ve mannitol tüketmeniz isteniyor. Bu iki molekül de sindirilemeyen ve bağırsak duvarından geçmeyen maddeler. Bu maddeleri tükettikten belli bir süre sonra idrarınız alınıyor ve laktuloz, mannitol içerip içermediği kontrol ediliyor.

Eğer idrarınızda laktuloz ve mannitol bulunuyorsa anlıyoruz ki bağırsaklarınız çok geçirgen ve bu büyük molekülleri rahatlıkla geçiriyor.

2. Kan zonulin testi: Daha net sonuç veren ama yaptırması ülkemiz için zor bir test. Daha önce bahsettiğim gibi zonulin proteininin kanda artışı veya azalması leaky gut sendromuna neden oluyor.

Test ise kan zonulin düzeylerinize bakmamıza ve hastalığa direkt olarak tanı koymamıza yardım ediyor.

Diğer test yöntemleri ise,

  • Dışkı analizi ile bağırsak bakterilerinin profilini incelemek,
  • Besinlere karşı alerji sonucunda bedeniniz tarafından oluşturulan IgG düzeylerini test etmek,
  • Vitamin, mineral ve organik asit eksikliklerini taramak,

olarak sıralanabilir. Ama bu yöntemler genel olarak indirekt yöntemlerdir yani bizi doğrudan tanıya götürmezler . Dolayısıyla klinikte çok tercih etmediğim yöntemler olarak sıralandılar.

Leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromu tedavisi

Her tedavi belli bir prensibe sahiptir ama özünde benzer mekanizmalar içerir. Leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromu da benzer bir mekanizmaya sahip.

Tedaviyi ilk olarak hastalığa neden olan etkileri kaldırarak başlatıyoruz. Ardından doğru beslenerek hastalığın nüks etmesini engelliyoruz ve en son adım olarak bedenin kendisini onarmasını hızlandırıyorz.

Peki nasıl?

Aşağıda uygulamanız gerekenleri adım adım sıraladım.

1. Sebepleri yok et: İlk adım leaky gut sendromuna sebep olan durumları hayatınızdan çıkartmak. Çünkü sebeplerden kurtulmadan tedavi olmaya çalışmak delik bir balonu şişirmeye benziyor.

  • Karbonhidrat tüketimini azaltın. Çünkü bağırsak floranızı bozan ve geçirgenliği arttıran besinlerin neredeyse tamamı şeker içerir (8). Tavsiyem düşük karbonhidrat diyeti ile başlamanız olacak.
  • Gluten ve lektin tüketmeyin. Gluten, buğday, arpa, çavdar gibi birçok besinde bulunan ve bağırsak duvarına zarar veren bir besin. Toplumun bir kısmında bulunan gluten hassasiyeti leaky gut oluşumunda ciddi şekilde rol oynar. Lektin ise kuru baklagiller, işlenmiş süt ve patates, buğday gibi birçok besinde bulunur ve aynı gluten gibi bağırsak duvarına zarar verir. Dolayısıyla hayatınızdan gluten ve lektini çıkartın. Bu tedavinin en önemli adımı!
  • Doğal besinler tüketin. Çünkü doğal olmayan besinler çok fazla tarım ilacı, ağır metal ve benzeri zararlı bileşene maruz kalırlar. Dolayısıyla doğal olmayan besinler bağırsak duvarına daha fazla zarar verme potansiyeline sahipler. Ayrıca doğal olmayan besinlerin lektin içeriği çok daha fazladır.

Doğal beslenme aslında oldukça basit esaslara dayanıyor. Öyle atom fiziği yapmaya gerek yok. Organik ürünleri tercih edin, paketli gıda tüketmeyin ve et, balık seçerken çok dikkatli olun.

  • Stresi azaltın. Stres özellikle sürekli hale geldiği zaman geçirgen bağırsak sendromuna sebep olabilir. Çünkü sürekli stres yaşamak inflamasyon ve yıkım mekanizmalarını harekete geçirir. Basit nefes egzersizleri, meditasyon sizi stresten koruyabilir. Şu yazıda stresle savaşmanız için kullanabileceğiniz tüm yöntemlerden bahsettim.
  • Toksin ve ilaçlardan arının. Her boğaz ağrısı için antibiyotik, her baş ağrısı için ağrı kesici kullanmayın. Bu alışkanlık bağırsaklarınızı bozan en önemli etkenlerden biri.

2. Tedavi için doğru beslen: İkinci adım leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromu tedavisinde kullanılacak doğru besinleri hayatınıza sokmak olmalı.

  • Kemik suyu tüketin. Kemik suyu içerdiği kolajen ve değerli aminoasitler ile bağırsak duvarındaki hücrelerin tamirini hızlandırır. Tavsiyem haftada en az iki gün kemik suyu tüketimi. Kemik suyu tarifimi öğrenmek isterseniz kemik suyunun faydaları ve tarifi adlı yazımı okuyabilirsiniz.
  • Lifli gıdalar tüketin. Bağırsak bakterilerinizi beslemek için yapacağınız en iyi şey lif tüketmek olacaktır. Unutmayın, sağlıklı bağırsak bakterileri, sağlıklı bir beden demek (9).
  • Probiyotik besinleri tüketin. Evde yapacağınız doğal probiyotik besinler (kefir, sauerkraut, kombu çayı gibi) bağırsak bakterilerinizin güçlenmesine yardım eder (10). Doğal probiyotik besinler adlı yazımda tavsiye ettiğim probiyotik gıdaları ve tariflerini inceledim. Okumanızı tavsiye ediyorum.
  • Çimlendirin. Biliyorum kuru baklagilleri, arpayı ve buğdayı direkt olarak hayatınızdan çıkarmanız mümkün değil. Dolayısıyla tohumlu besinleri tüketmenin bir yolunu bulmak gerekiyor ve çözüm gayet basit. Tohumlu besinleri tüketmeden önce çimlendirmeniz tohumun gluten ve lektin içeriğini azaltırken besleyici öğelerini arttıracaktır. Merak ediyorsanız çimlendirmenin faydaları adlı yazımda tüm ayrıntıları açıkladım.
  • Doğru yağları tüket. Karbonhidrat alımını azaltırken yağ tüketmini arttırmanız gerekiyor. Dolayısıyla yağ tercihi oldukça önemli. Benim tavsiyem doğal olması açısından ekstra virgin zeytin yağı ve bağırsak hücrelerinizi beslemesi sebebiyle orta zincirli yağ asitlerinden zengin hindistan cevizi yağı.

3. ve 4. Bağırsağınızı onarın ve probiyotik ile destekleyin: Üçüncü ve dördüncü adımda artık zarar vermediğiniz ve iyileşmesi için ona doğru besinleri sunduğunuz bağırsak duvar hücrelerini daha hızlı onarmaya çalışmalısınız.

  • Glutamin takvitesi alın. Çünkü glutamin bağırsak üzerindeki inflamasyonu azaltır ve hücrelerinizin kendi koruma sistemlerini oluşturmasına yardım eder. Günlük iki gram glutamin yeterli olacaktır.
  • Meyan kökü supplementlerine yönelin. Çünkü meyan kökü mide asit salgısını ve stresin en önemli göstergesi olan kortizol salınımını azaltır. Bu durum bağırsak geçirgenliğini tedavi etmek için bize ciddi şekilde yardım eder. Günde 300 mg tüketim yeterli olacaktır.
  • Probiyotik takviyesi alın. Bağırsak bakterileriniz leaky gut sendromunun tekrarlanmaması ve bağırsak hücrelerinizin hızlı bir şekilde onarılması için oldukça önemlidir. Tavsiyem doğru bakteri bileşimine sahip probiyotik ürünlerden (günlük 20 milyar bakteri olacak şekilde) tüketmeniz.

Artık leaky gut (geçirgen bağırsak) sendromu ile ilgili önemli noktaların tamamına sahipsiniz. Peki sizin geçirgen bağırsak sendromu hakkındaki görüşleriniz neler? Benimle paylaşmayı unutmayın.