Kolesterol nedir?

Kolesterol, hücre zarlarımızda bulunan ve kan plazmasında taşınan bir sterol (steroid ve alkol) birleşimidir. Vücut kolesterolü kullanarak bazı hormonları (testosteron, kortizol vb.), D vitaminini ve yağları sindiren safra asitlerini üretir.
Kolesterol lipid (yağ) yapıda bir maddedir ve suda çözünmez.

Bu yüzden kanda çözünmek ve taşınmak için karaciğerde taşıyıcı proteinlere bağlanır. Bu kolesterol protein bileşimine lipoprotein denir ve farklı tipte lipoproteinler vardır. Bizim bildiğimiz iyi kolestrol, kötü kolestrol farklılığı da bu birleşimden kaynaklanır.

Kolesterol türleri

  • LDL (Low Density Lipoprotein, düşük yoğunluklu lipoprotein) Kötü huylu kolesterol olarak bilinir. Damar duvarında plaklar oluşturarak tıkanıklıklara ve damar sertliğine (ateroskleroz) sebep olur.
  • HDL (High Density Lipoprotein, yüksek yoğunluklu lipoprotein) İyi huylu kolesterol olarak bilinir. Kanda bulunan fazla kolesterolün karaciğere geri götürülmesinde rol alır.
  • VLDL, IDL ve şilomikronlar.

Yüksek kolesterol kanda total kolesterol miktarının ya da LDL kolesterolün olması gerekenden yüksek olmasıdır. Ayrıca düşük HDL ( iyi huylu kolesterol ) değeri kalp ve damar hastalıkları için yüksek LDL kadar tehlikelidir.

Yüksek kolesterol sebepleri

Burada birçok sebep olmasına rağmen aşağıda ana faktörleri inceleyeceğim.

Kalıtımsal faktörler

Vücudun ürettiği LDL ( kötü huylu kolesterol ) miktarı genler tarafından da belirlenir. Bu yüzden yüksek kolesterol nesilden nesile geçiş gösterebilir. Ailesel hiperkolesterolemi adı verilen hastalık doğumda başlar ve erken yaşlarda kalp krizi , inme gibi kalp damar hastalıkları ile sonlanır.

Yanlış Beslenme

Trans ve doymuş yağdan zengin besinleri tüketmek kolesterol seviyenizi yükseltebilir. Et, tam yağlı süt ve yumurta içerisinde doymuş yağ bulunmak ile beraber ; cips, kraker ve kızartılmış hazır gıdalarda trans yağlar bulunur.

Yaş

Yaşın artmasıyla beraber , kolesterol düzeylerinde de artış görülür. Bunun sebebi kolesterol bağlayan proteinlerin yoğunluğunun azalmasıdır. Erkeklerde 45 yaş ve üzerinde yüksek kolesterol riski artar.

Hareketsiz Yaşam

Fiziksel aktivite ile kolesterol düzeyleri arasındaki ilişkiyi gösteren birçok çalışma vardır. Yetersiz fiziksel aktivite HDL’nin ( iyi huylu kolesterol ) düşmesine , LDL’nin ( kötü huylu kolesterol ) yükselmesine sebep olabilir.

Sigara bağımlılığı

Sigara içmek HDL ( iyi huylu kolesterol ) düzeyini düşürür.

Yüksek kolesterole sebep olan hastalıklar

  • Kalıtsal yağ metabolizması hastalıkları
  • Hipotiroidi ( Tiroid bezinin yetersiz çalışması )
  • Karaciğer hastalıkları
  • Nefrit (Böbreğin mikrobik olmayan iltihabi hastalıkları)
  • Şeker hastalığı

Yüksek kolesterol nelere yol açar

Damarlarınızı tıkar

Kanda yüksek miktarda bulunan kolesterol yavaş yavaş ( yıllar içinde ) damarların duvarlarında birikir. Daralan damarların taşıdığı kan beslediği dokular için yeterli olmamaya başlayınca dokular ölmeye başlar. Kalp krizi ve inmenin sebebi çoğu zaman yüksek kolesterole bağlı damar tıkanıklıklarıdır.

Damarlarınız sertleştirir

Damar yüzeyinde biriken kireç ve yağ ile beraber damarlarınız genişleme yeteneğini yitirir. Oluşan plaklar yırtılabilir ya da parçalanabilir. Bu sürecin sonunda oluşan pıhtılar kana karışarak küçük damarları tıkar. Kalp krizi ve inmenin bir diğer sebebi de oluşan pıhtılardır.

Yüksek kolesterolden korunmak için tavsiyeler

Diyetiniz kolesterol düzeyinizi doğrudan etkiler. Tavsiyelerimize uyarak kolesterolünüzü kontrol altına alabilirsiniz. Yaşam tarzı değişiklikleri sizi kolesterol ilaçlarından kurtarabilir (genetik kolesterol hastalıkları dışında).

Bu konu hakkında bir video hazırladım. Videoyu izleyerek daha ayrıntılı bilgi sahibi olabilirsiniz.

Sağlıklı yağları tercih edin

Diyetinizde doymamış yağları tercih edin. Zeytinyağı ve kanola yağı oldukça sağlıklı bir seçenek olmak ile beraber ceviz ve fıstık tüketerek doymamış yağ ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz. Günlük yağ alımınızın en fazla %10’luk kısmını doymuş ve trans yağlara ayırın.

Sınırlı beslenin

Yüksek kolesterolden muzdaripseniz kırmızı et , süt ve yumurta sizin için masum olmayabilir. Kırmızı et yerine beyaz et ya da balık tercih edin. Yarım yağlı süt kullanmaya dikkat edin ve tükettiğiniz yumurta miktarını azaltın.

Lif ve karbonhidrat

Yüksek kalorili beslenmenin kolesterolü arttırdığı bir gerçek. Yağ içermese bile basit şekerlerden ve yüksek kalorili diyetlerden sakının. Lifli beslenmeye çalışarak mevsim sebze ve meyvelerine önem verin.

Spor yapın

Haftada 3 gün 30 ile 60 dakika arası yapılan egzersizlerin kolesterolün düşürülmesine yardım ettiği bilinmekte. Doktorunuza danışarak yaşınıza ve fiziksel kapasitenize uygun egzersiz tavsiyeleri alarak işe başlayabilirsiniz.