Uzun zamandır supplement incelemesi yapmıyorum. Ayrıca son birkaç haftadır 5-HTP ile ilgili çok fazla soru aldım ve bu konuda gerçekten iyi bir açıklamaya ihtiyaç duyduğunuza eminim.

Bu kanıya 5-HTP ile ilgili Türkçe kaynaklara bakarak vardım. İnanılmaz komik ve mesnetsiz yorum mevcut.

Dolayısıyla 5-HTP’yi sık reçete eden bir hekim olarak size bilmeniz gerekenleri aktaracağım.

Bu yazıda 5-HTP tanımından, çalışma mekanizmasına, kullanım şeklinden, ilaç etkileşimlerine kadar birçok konuya değinecek, sorularınızı cevaplayacağım.

Hazırsanız başlıyoruz!

5-HTP nedir?

5-HTP tam adıyla 5-hidroksitriptofan beyindeki hücreler arasındaki mesajların iletilmesini sağlayan “seratonin” nörotransmitterinin öncülüdür. Kendisi “Griffonia simplicifolia” adlı bitkiden üretilir.

Yani 5-HTP, seratonin üretilmesi için bir araçtır.

Peki neden seratonine ihtiyaç duyuyoruz?

Çünkü seratonin beyindeki en önemli ileti araçlarından biridir. Ayrıca,

  • Uyku, uyanıklık dengesinde,
  • Açlık ve tokluk hissinin işlenmesinde,
  • Normal davranışların devam ettirilmesinde,

rol oynar. Ayrıca beyindeki seratonin seviyesi azalmış bireylerde anksiyete (kaygı bozukluğu) ve depresyon görülür.

5-HTP nasıl çalışır?

Her şeyi anlamanız için biraz sıkıcı ama önemli bir konu olan 5-HTP’nin çalışma mekanizmasına değinmek istiyorum. Bu başlığı okumak zorunda değilsiniz. Eğer “ben konunun özünü anlamak istiyorum” diyorsanız bir sonraki başlığa geçebilirsiniz.

5-HTP seratonin öncülü bir molekül. Bundan bahsetmiştim. Kendisi kan dolaşımına girdikten sonra kolayca kan-beyin bariyerinden geçer.

5-HTP’nin kan beyin bariyerine takılmaması önemli. Çünkü birçok ilaç, besin veya madde kan beyin bariyerinde takılır.

Burada direkt olarak kan beyin bariyerinden geçiş demek, beyinde etkili olması demek.

Ardından hücrelere geçerek seratonin oluşturur. Burada aklınıza “triptofan supplementi alarak aynı etki sağlanamaz mı?” sorusu geliyor olabilir.

Cevabım hayır! Çünkü triptofan aminoasidinden seratonin üreten enzimler kontrollü çalışır ve devamlı triptofan alımında bile direkt seratonin oluşturmaz (1).

Yani 5-HTP, seratonin üretimini sınırlayan enzimlere uğramaz ve direkt olarak üretime katılır.

'5-HTP’nin üretildiği Griffonia simplicifolia bitkisi yukarıdaki görseldeki gibi görünüyor.'

5-HTP ne için kullanılabilir?

5-HTP’nin tıbbi olarak kullanılabileceği birkaç alan var. Gelin beraber inceleyelim.

Depresyon ve anksiyete: Depresyon ve anksiyete problemlerinin oluşma mekanizmasındaki ortak nokta beyindeki seratonin düzeylerinin azalmasıdır.

Dolayısıyla antidepresan kullanmak istemeyen ve basit depresyon/anksiyete bozukluklarında 5-HTP denenebilir.

Hala geniş bir araştırma havuzuna ihtiyaç duysak da şuana kadar yapılmış araştırmalar 5-HTP’nin bazı antidepresanlar kadar etkili olduğunu gösteriyor (2).

Uyku problemleri: Seratonin uyku sorunlarının kökeninde önemli rol oynayan bir nörotransmitter. Dolayısıyla uyku problemlerinin çözümünde 5-HTP kullanılabilir.

Burada depresyon ile beraber ilerleyen, uykuya dalamama ile karakterize problemlerde 5-HTP daha iyi etki gösterecektir.

Yapılan araştırmalar 5-HTP’nin uykuya dalma süresini kısalttığı ve uyku kalitesini arttırdığını göstermekte (3). Ayrıca 5-HTP ile beraber melatonin kullanımı uyku sorunlarında çözümü çok daha kolay hale getirebilir.

Çocuklarda görülen uyku terörü (night terror) durumunun 5-HTP kullanımı ile azaltılabileceği biliniyor (4).

Emosyonel beslenme ve açlık kontrolü: Seratoninin açlık hissinin kontrolünde görev aldığından bahsetmiştim. Burada depresif veya kötü duygu duruma (mood) sahip bireylerin daha kontrolsüz beslendiğini hatırlatmama gerek yok sanırım.

İşte bu tip durumlarda beslenmenin kontrolü ve duygu durumun dengelenmesi için 5-HTP’nin kullanılabileceğini biliyoruz.

Yapılan araştırmalar 5-HTP kullanımının,

  • Tokluk hissinin daha erken duyulmasına yardım ettiği,
  • Açlık hissinin daha hafif hissedilmesini sağladığı,
  • Karbonhidrat aşermesinin azalmasına yardım ettiği,

gösterilmiştir (5, 6).

Burada bilmenizi istediğim şey 5-HTP’nin direkt olarak kilo kontrolü için kullanılmaması gerektiği. Doğru olan ise hem psikiyatrik sorunu (depresyon, anksiyete gibi) olan hem de kontrolsüz beslenen bireylerde her iki sorun için 5-HTP tercih edilmesi gerekliliği.

Tüm bu sorunların dışında,

  • Dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluğu (7),
  • Obsesif kompulsif hastalık (8),
  • Post travmatik bozukluklar,
  • Sosyal fobi (9),

durumlarında da 5-HTP kullanılabilir.

5-HTP nasıl kullanılır?

5-HTP kullanırken dikkatli olunmalı ve diğer tüm supplementler gibi sadece hekim kontrolünde alınmalı.

Önerilen doz düzeyi günde bir kere, 300 mg tüketimdir. Hayvan deneylerinde çok daha yüksek dozlarda toksik belirtiler gösterilmese de insanlarda daha dikkatli olmakta fayda var.

5-HTP kullanımına bağlı en sık görülen yan etki bulantı ve kusmadır.

Geçmiş dönemlerde 5-HTP kullanan bireylerde eosonofil miyalji sendromu oluştu. O zamanlarda FDA tarafından tüm 5-HTP ürünleri toplandı.

Şimdilerde de 5-HTP ile ilgili bu tip çekinceler olsa da 1990’dan sonra yeni vaka bildirilmemiştir. Sorunun 5-HTP üretimi sırasında bazı bakteri ürünlerinin bulaşması olduğu düşünülüyor (10).

Dikkat edilecek noktalar

5-HTP direkt olarak seratonin salınımını arttırdığı için seratonin düzeyini arttıran antidepresanlar ile kullanımı ölümcül olabilen bir durum olan “seratonin fırtınası” oluşmasına neden olabilir.

Bu sebeple 5-HTP ürünlerini mutlaka hekim kontrolünde almalısınız.

Ayrıca uzun vadeli 5-HTP kullanımı yakından takip edilmeli.

Artık 5-HTP supplementi ile ilgili birçok ayrıntıya hakimsiniz. Benimle fikirlerinizi paylaşmayı unutmayın.